Συνέντευξη: Βίλυ Αργυρούδη
Η θεατρική παράσταση ¨Άνθος του γιαλού¨ ανεβαίνει στο Θέατρο Άνετον, στη Θεσσαλονίκη, από την Παρασκευή 26 Οκτωβρίου 2012. Οι Θεσσαλονικείς θα έχουν την ευκαιρία να απολαύσουν για ακόμα τρεις παραστάσεις τον Τάκη Χρυσικάκο στο ρόλο του ¨αγίου των γραμμάτων¨, καθώς το έργο πήρε παράταση έως και το Σάββατο 3 Νοεμβρίου (απογευματινή παράσταση στις 18.15 και βραδινή στις 21. 15).
Λίγο πριν παρακολουθήσω για πρώτη φορά το ¨΄Ανθος του γιαλού¨ -παρακαλώ να σημειωθεί στα πρακτικά ότι την έχω ήδη δει από τότε άλλες τρεις φορές την παράσταση- έριξα μια ματιά στις κριτικές που της είχαν γίνει από σπουδαίους δημοσιογράφους και κριτικούς θεάτρου. Διθυραμβικές. Μπήκα στο θέατρο, έπιασα μια θέση στην τελευταία σειρά και το τρίτο καμπανάκι χτύπησε. Ο Τάκης Χρυσικάκος σιγά-σιγά, αθόρυβα, μπήκε στη σκηνή και ήταν λες και ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης φανερώθηκε μπροστά μας. Ξαφνικά φούντωσαν μέσα μου οι παιδικές αναμνήσεις. Η γριά Λούκαινα, η Ακριβούλα, ο Γιωργής της Μπούρμπαινας, ο καπετάν Κωνσταντής ο Σιγουράντσας, η Αρχοντώ... Λίγο αργότερα, βρήκα και τον Μάνο του Κορωνιού, τον Γιαλήν της Φαφάνας και εκείνην την μικρή φωτίτσαν, που είχα ξεχάσει, κάπου εκεί, μέσα μου.
Και το θεατρικό τελείωσε. Και ο κόσμος άρχισε να χειροκροτάει. Για ώρα. Συνέχεια. Ακόμα κι όταν ο Τάκης Χρυσικάκος αθόρυβα αποχώρησε από την σκηνή. Όσο αθόρυβα είχε μπει. Όσο αθόρυβα θα έμπαινε και θα αποχωρούσε και ο ίδιος ο Παπαδιαμάντης.
Κι εγώ έμεινα να κοιτάω τη σκηνή, ασάλευτη, αποσβολωμένη, ψάχνοντας ακόμα τη φωτίτσα μου.
Από το 2005 μέχρι και σήμερα, ανά τακτά χρονικά διαστήματα, ανεβάζετε σε όλη την Ελλάδα την θεατρική παράσταση ¨΄Ανθος του γιαλού¨, στην οποία υποδύεστε τον ¨άγιο των γραμμάτων¨, τον Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη. Έχοντας την τύχη, δε, να παρακολουθήσω αρκετές φορές την παράσταση, αισθάνθηκα ότι με τον Παπαδιαμάντη σας ενώνει κάτι ¨καρμικό¨, κάτι απροσδιόριστο. Νιώθω ότι σας ενώνει ένα ¨κοινό¨ παρελθόν, σαν κάτι να προηγήθηκε αυτής της σχέσης...
Η αλήθεια είναι ότι δεν πιστεύω στο λεγόμενο κάρμα. Πιστεύω απλά πως όταν υπάρχουν οι κατάλληλες συνθήκες, τα πράγματα που είναι να γίνουν, θα γίνουν. Παρόλα αυτά, είναι γεγονός ότι κάτι είχε προηγηθεί, προτού συναντηθεί ο δρόμος μου με εκείνον του Παπαδιαμάντη. Στο παρελθόν, λοιπόν, συνεργάστηκα με έναν σκηνοθέτη, βοηθώντας τον να μπει στο Φεστιβάλ Αθηνών τότε και να ανεβάσει ένα κλασικό έργο, ουσιαστικά με τις πλάτες μου. Ώσπου διαπίστωσα ότι κάποιες από τις επιλογές του θα ήταν ολέθριες για την παράσταση, ώσπου αισθάνθηκα ότι με κορόιδευε και αποφάσισα να αποχωρήσω. Αυτός ο άνθρωπος, που μέχρι και σήμερα χωρίς λόγο και αιτία μου κρατάει κακία, ανέβασε τότε στο Ηρώδειο το έργο με πολύ κακές κριτικές -δυστυχώς είχα δίκιο, όπως αποδείχτηκε- κι εγώ βρέθηκα από επιλογή μου χωρίς δουλειά. Τότε, λοιπόν, μάζεψα τους φίλους μου, τον Ερρίκο Μπελιέ, τον Λάμπρο Λιάβα και αποφασίσαμε να ¨κάνουμε¨ Παπαδιαμάντη. Ο Ερρίκος που ανέλαβε την θεατρική προσαρμογή πρότεινε κάποια κείμενα και μετέπειτα απευθυνθήκαμε στην Μάνια Παπαδημητρίου, η οποία ανέλαβε με τη σειρά της τη σκηνοθεσία. Και να φανταστείτε ότι, εκτός από την Μάνια που πήρε ένα ελάχιστο ποσό, κανείς δεν έλαβε αμοιβή για την σπουδαία δουλειά του. Ούτε ο Ερρίκος, ούτε ο Νίκος Πετρόπουλος για την εικαστική παρέμβαση, ούτε ο Λάμπρος για τη μουσική επιμέλεια, ούτε ο Δήμος Αβδελιώτης για το φωτισμό. Πολλοί άνθρωποι βοήθησαν. Όπως η Νατάσα Σούκα στην κίνηση και ο αγαπημένος μου φίλος Κώστας Μανιουδάκης, ο οποίος πρότεινε στον τότε Πρύτανη του Πανεπιστημίου το έργο μας, αν δεν κάνω λάθος ο Μπαμπινιωτης ήταν τότε, με αποτέλεσμα την πρώτη μας παράσταση να την ανεβάσουμε στο παλιό θέατρο κάτω από την Ακρόπολη, με δεύτερη αυτήν στη Σκιάθο.
Πέρασαν αισίως 7 χρόνια από εκείνα τα πρώτα ανεβάσματα. Είναι σαν να σας ενώνει πια μια βαθειά συγγένεια με τον Παπαδιαμάντη. Πώς θα νιώσετε όταν θα έρθει το πλήρωμα του χρόνου να ...αποχωριστείτε;
Αυτό το έργο, αυτά τα χρόνια ερχόταν και επανερχόταν από μόνο του, σαν κάτι
να έσπρωχνε τα πράγματα και με οδηγούσαν κάθε φορά στον Παπαδιαμάντη. Η συγγένεια
που έχω εγώ με τον Παπαδιαμάντη δεν είναι μεγάλη. Είναι, όμως, μία και ουσιαστική.
Είμαι άνθρωπος που πιστεύω πάρα πολύ στο Θεό, κι εγώ όπως κι εκείνος με έναν δικό μου τρόπο. Επιπλέον, όπως ο
Παπαδιαμάντης, έτσι κι εγώ, προσπαθώ να ζω μακριά από κοσμικότητες. Προσπαθώ στο μέτρο του δυνατού να μην
φωνασκώ και να κρατάω χαμηλούς τόνους. Όσο για τον καιρό του αποχωρισμού, κάποια στιγμή θα γίνει. Από σεμνότητα και στον Παπαδιαμάντη και στην παράσταση. Έχουμε κλείσει έναν μεγάλο κύκλο. Μετά από αρκετά χρόνια, αν χρειαστεί, μπορεί να ξαναενωθούν οι δρόμοι μας. Εξάλλου, όλα αυτά τα χρόνια, δεν επαναπαύτηκα στο ¨΄Ανθος του γιαλού¨. Ο ηθοποιός δεν επιτρέπεται να μένει προσκολημμένος σε ένα είδος, οφείλει στον εαυτό του και στο κοινό του να πειραματίζεται, να ασκείται.
Στην παράσταση αναφέρεται κάπου χαρακτηριστικά ότι ο εκάστοτε συγγραφέας αντιπροσωπεύει τη μέση κρίση και το μέσο αίσθημα. ¨Πας συγγραφεύς υποτίθεται ότι αντιπροσωπεύει την μέσην κρίσιν και το μέσον αίσθημα των αναγνωστών του¨. Αν συμφωνήσουμε ότι ισχύει αυτή η ρήση, πώς κρίνετε τα έργα που παίζονται και ανεβαίνουν σήμερα;
Δεν μπορεί να μη σας απασχολεί αυτό, όμως. Πώς γίνεται να σας αφήνει ανεπηρέαστο;
Ίσως επειδή δε νιώθω να παίζω στο ίδιο γήπεδο με όλους εκείνους που υποστηρίζουν ότι προσφέρουν θέαμα. Ίσως επειδή δε νιώθω σε καμία περίπτωση ότι κάνουμε την ίδια δουλειά. Ξέρετε, υπάρχουν και σήμερα σπουδαία κείμενα,
του Σκαμπαρδώνη, του Ελευθερίου, του Χρονά... Αυτά
τα κείμενα υπηρετώ εγώ. Όπως καταλαβαίνετε, δεν έχω καμία διάθεση να ασχοληθώ σήμερα με την τηλεόραση, κοινώς με το απόλυτο μεγαλείο του εφήμερου.
Είμαι βέβαιος ότι το πρόβλημα εντοπίζεται στην παιδεία μας. Την απαξιώσαμε, την αφήσαμε στη μοίρα της, δεν ασχοληθήκαμε σοβαρά μαζί της. Είμαστε όλοι μας υπεύθυνοι. Από τους γνωστούς εκδότες που χρονογραφούσανε, στέλνοντας ελαφρά τη καρδία τους νέους
στην αλητεία και την ασωτία, μέχρι τους συλλόγους γονέων που αμφισβητούσαν τους
καθηγητές, μην τυχόν και σηκώσουν τη φωνή σε ένα παιδί. Φταίνε, όμως, και οι καθηγητές. Αποδέχθηκαν το νέο ρόλο τους σιωπηρά, χωρίς να ορθώσουν ανάστημα. Θυμάμαι τα λόγια του Κίσινγκερ που είχε πει ότι εάν θέλετε να υποδουλώσετε
μια χώρα, χτυπήστε στον πολιτισμό της. Πολιτισμός είναι η καθημερινή συμπεριφορά μας, δεν είναι το να πας μια μέρα στο Μέγαρο Μουσικής. Η παλιά
Ελλάδα τραγουδούσε Ρίτσο και Σεφέρη. Ο εργάτης στην οικοδομή άκουγε Ελύτη, ακόμα κι αν δεν ήξερε ποιός ήταν αυτός που άκουγε.
Στο απόσπασμα από το διήγημα του Παπαδιαμάντη ¨΄Ερως-Ήρως¨ ακούγονται οι παρακάτω φράσεις: ¨Σκέψις χρειάζεται; Ὄχι, δρᾶσις¨. Λίγο παρακάτω: ¨Εμπρός! θάρρος, απόφασις. Σηκώσου!¨.Αναρωτιέμαι, αυτά είναι τα χαρακτηριστικά που λείπουν από τη νεολαία σήμερα;
Αρνούμαι να δεχθώ ότι φταίνε κάπου, στο παραμικρό, τα νέα παιδιά. Τα παιδιά τα
γαλουχείς, τα εκπαιδεύεις, τα πιάνεις από το χέρι και προσπαθείς να τα βοηθήσεις να κάνουν το παρακάτω βήμα. Ο καθένας μέσα του -πόσο μάλλον τα παιδιά- κρύβει έναν τεμπέλη γαιδαράκο που το μόνο που θέλει είναι να κάθεται αραχτός στον ήλιο. Εμείς είμαστε αυτοί που τον αναγκάζουμε να ξυπνήσει, να διαβάσει, να δει τους φίλους του… Εμείς τον αναγκάζουμε, αλλιώς δε θα έκανε τίποτα. Είναι τεράστια ευκολία και αποπροσανατολισμός να ρίχνουμε την ευθύνη στους νέους, λέγοντας ότι τώρα οι νέοι δεν είναι όπως παλιά. Μήπως τελικά όσοι ρίχνουν το φταίξιμο στους νέους, προσπαθούν όπως-όπως να αποποιηθούν τις δικές τους ευθύνες; Τι αξίες δώσατε στα παιδιά σας όταν κλέβατε; Τι αξίες δώσατε, κύριοι, στα παιδιά σας όταν τα βάζατε στο διπλανό κάθισμα στο αυτοκίνητο και μουντζώνατε, βρίζατε και προσπερνούσατε παράνομα; Είχα την ευλογία να μεγαλώσω την ανιψιά μου, την οποία και θεωρώ δικό μου παιδί. Σας πληροφορώ ότι είναι ένα διαμάντι. Ένα παιδί πρέπει να τρέφεται με αρχές και αξίες.Για όλα τα υπόλοιπα, την απόλυτη ευθύνη την έχουμε εμείς.
Σας ακούω να μου μιλάτε για τους νέους και συνειρμικά μου έρχεται στο μυαλό μια ακόμα φράση από το ¨Ερως-Ήρως¨. ¨Νά 'χης το νου σου¨, λέει συνεχώς ο καπετάν Κωνσταντής ο Σιγουράντσας στον Γιωργή. Εσείς με τη σειρά σας σε ποιά πράγματα θέλατε να έχει συνεχώς το νού της η ανιψιά σας όταν την μεγαλώνατε;
Η σχέση του Παπαδιαμάντη με τη θάλασσα είναι γνωστή σε όλους μας. Σε κάποιο σημείο, μάλιστα, δε διστάζει να την αποκαλέσει ¨δευτέρα μεγάλην μητέρα¨. Τί σημαίνει για εσάς η θάλασσα;
Οι άνθρωποι μας προδίδουν, όμως. Ο Θεός;
Ο Θεός δεν προδίδει ποτέ. Οι άνθρωποι λιγοψυχούν με την πίστη τους γιατί την έχουν σαν
συναλλαγή, απαιτούν. Εγώ δεν θέλω τίποτα. Εγώ πιστεύω στο Θεό, γιατί έτσι νιώθω ότι έχω
απόλυτη ελευθερία. Θεωρώ ότι είναι μεγάλο λάθος να συνδέουν κάποιοι το φόβο με το Θεό. Εγώ δεν φοβάμαι και πιστεύω, νιώθω ελεύθερος και πιστεύω.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου